Czynnikiem decydującym o tym kto może lub nie zostać spadkobiercą jest tzw. zdolność do dziedziczenia. W praktyce najczęściej zaczynamy zastanawiać się nad tym problemem prawnym dopiero w sytuacji gdy dowiadujemy się, że bliska osoba pozostawiła nam spadek albo sami chcemy zapisać komuś zgromadzony za życia majątek.
Zdolność do dziedziczenia jest traktowana jako zdolność do stania się spadkobiercą, czyli nabycia praw i obowiązków drogą dziedziczenia – zarówno na mocy ustawy jak i testamentu. Polski ustawodawca określa krąg podmiotów mających zdolność do dziedziczenia w art. 927 kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią wcześniej wymienionego artykułu spadkobiercą nie może być osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje – wynika z tego, że zdolność do dziedziczenia mają osoby fizyczne, które żyją w chwili otwarcia spadku, i osoby prawne, które w tej chwili istnieją.
Od zasady zakładającej, iż zdolność dziedziczenia posiadają osoby fizyczne, które żyją w chwili otwarcia spadku istnieje wyjątek, zgodnie z którym dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Ustawodawca stosuje w tym przepisie zabieg swoistej fikcji prawnej – w momencie urodzenia dziecko staje się spadkobiercą, tak jakby już żyło w chwili otwarcia spadku. Dziecko poczęte może być zarówno spadkobiercą testamentowym, jak i ustawowym przy czym zdolność do dziedziczenia dziecka poczętego ma charakter warunkowy – dziecko nabywa ją pod warunkiem, że urodzi się żywe. Dla strzeżenia praw dziecka poczętego sąd może ustanowić kuratora, który może podejmować wszelkie czynności mające na celu zabezpieczenie praw dziecka jako spadkobiercy.
Z kolei wyjątek od zasady, że osoba prawna musi istnieć w chwili otwarcia spadku zakłada, iż spadkobiercą może być fundacja ustanowiona przez spadkodawcę dopiero w testamencie, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu. Zdolność do dziedziczenia fundacji ustanowionej w testamencie ma więc również charakter warunkowy.
