Niektóre osoby w pewnych sytuacjach przez względy natury etycznej czy moralnej na skutek swojego stosunku lub zachowania wobec spadkodawcy mogą zostać pozbawione zdolności dziedziczenia. Jednym ze sposobów pozbawienia zdolności do dziedziczenia jest uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.
Zgodnie z treścią art. 928 kodeksu cywilnego spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego w trzech przypadkach, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
W takiej sytuacji spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Jak wskazuje art. 929 k.c. uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes, dlatego nie mają tu w zasadzie znaczenia wiedza i wola spadkodawcy. Krąg uprawnionych do wystąpienia z takim roszczeniem jest zakreślony dość szeroko – może więc być to każda osoba, która ma interes majątkowy lub niemajątkowy (prawny lub moralny) w uznaniu spadkobiercy za niegodnego.
Uprawnienie do żądania uznania spadkobiercy za niegodnego jest ograniczone terminem – do sądu można z nim wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Należy pamiętać o regulacji art. 930 k.c., która stanowi, iż spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. W literaturze przyjmuje się, że przebaczenie jest aktem o charakterze uczuciowym polegającym na puszczeniu w niepamięć doznanej krzywdy i odczutej urazy. Przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem, nawet jeżeli spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych. Wymaga podkreślenia, iż przebaczenie dotyczy wyłącznie zdarzeń mających miejsce przed aktem przebaczenia, nie można więc udzielić przebaczenia „na przyszłość”, czyli np. w odniesieniu do zdarzeń, które mają miejsce już po otwarciu spadku takich jak ukrycie czy zniszczenie testamentu. Przebaczenie może nastąpić w każdej formie – ustawa nie wprowadza w tym zakresie żadnej szczególnej formy – w sposób wyraźny lub dorozumiany. Nie ulega wątpliwości, że przebaczenie jest aktem pochodzącym zawsze od spadkodawcy, musi więc dokonać go osobiście.
Uznanie za niegodnego następuje poprzez orzeczenie sądu. Jak trafnie wskazuje Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów SN z 26 lutego 1968 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 101/67 żądanie uznania spadkobiercy za niegodnego podlega rozpoznaniu w osobnym od postępowania o stwierdzenie nabycia spadku procesie.
polecam bardzo usługi kancelarii mecenas Chróścielewskiej. Chciałam jakoś prawnie uregulować to, żeby mój syn nie dziedziczył po mnie. Dzięki poradzie u jednego z prawników z kancelarii wiedziałam jak zrobić to zgodnie z prawem. Jeśli ktoś ma problem z prawem spadkowym, niech idzie po pomoc do tej kancelarii.