Bardzo często w przypadku dziedziczenia spadkobiercy przychodzą do kancelarii bezradni wobec braku pozostawienia przez spadkodawcę ostatniej woli, mimo tego że wielokrotnie słyszeli, iż dana osoba chciała im coś zostawić w spadku. Staram się zawsze zachęcać swoich klientów, aby świadomie i z rozwagą zastanowili się jak rozdysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci.
W sytuacji gdy spadkodawca chce swoje dobra rozdzielić bardzo precyzyjnie, przeznaczając konkretną rzecz dla danej osoby, dużo korzystniejszym rozwiązaniem od tradycyjnego rozporządzenia majątkiem i wskazania spadkobierców w testamencie, może okazać się zapis windykacyjny.
Na czym polega zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny opisany jest w art. 9811 § 1 kodeksu cywilnego. Jest to testamentowe rozporządzenie, w którym określony podmiot będący spadkobiercą testamentowym lub ustawowym, nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy. Zapis windykacyjny może być sporządzony wyłącznie w testamencie w formie aktu notarialnego. W innych formach testamentu testator nie może wskazać konkretnych rzeczy, które chce przekazać spadkobiercom.
Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Na mocy art. 9811 § 2 k.c. przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
Należy pamiętać, iż zgodnie z art. 9812 k.c. zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Analogiczne rozwiązanie dotyczy sytuacji gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.
Czy można ustanowić zapis windykacyjny z zastrzeżeniem warunku lub terminu?
Podkreślić również trzeba, iż jak stanowi przepis art. 9813 § 1 k.c. przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego nie możemy zastrzec warunku lub terminu, a jeśli takie zastrzeżenia zostały poczynione – to uważa się je za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny jest nieważny. Jeśli ziszczenie lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku, powyższe regulacje nie mają zastosowania.
Co prawda zapis windykacyjny może być nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu jednakże, o ile nic innego nie wynika z treści testamentu lub okoliczności, może wywoływać skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
