Gdy decydujemy się na sporządzenie testamentu najczęściej nie zastanawiamy się nad tym w jaki sposób z jego wykonaniem poradzą sobie potencjalni spadkobiercy. Kodeks cywilny pozwala co prawda spadkodawcy na powołanie w testamencie wykonawcy jego ostatniej woli, ale nie jest to instytucja prawna rozpowszechniona w Polsce w praktyce, zaś Polacy wykonawcę testamentu znają przede wszystkim z amerykańskich filmów i seriali, w których jest nim zaufany prawnik spadkodawcy.
Jednak może warto rozważyć umieszczenie w treści testamentu dodatkowego zapisu o powołaniu wykonawcy swojej ostatniej woli? Co należy do obowiązków wykonawcy testamentu i czy jego ustanowienie zwiększa gwarancję prawidłowego wypełnienia ostatniej woli testatora?
Zgodnie z treścią art. 986 § 1 kodeksu cywilnego spadkodawca może w testamencie powołać wykonawcę lub wykonawców testamentu. Nie może być wykonawcą testamentu, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Spadkodawca nie musi powoływać wykonawcy do sprawowania zarządu całym spadkiem – może ograniczyć to uprawnienie do jego zorganizowaną częścią lub oznaczonego składnika. Ustawodawca przewidział sytuację, w której osoba powołana jako wykonawca testamentu nie chce przyjąć takiego obowiązku – wtedy składa przed sądem lub notariuszem odpowiednie oświadczenie.
Co do zasady, wykonawca testamentu powinien zarządzać majątkiem spadkowym, spłacić długi spadkowe, w szczególności wykonać zapisy zwykłe i polecenia, a następnie wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy i z ustawą, a w każdym razie niezwłocznie po dokonaniu działu spadku. Gdy w testamencie został ustanowiony zapis windykacyjny, wykonawca testamentu powinien wydać osobie, na której rzecz został uczyniony zapis, przedmiot tego zapisu.
Należy podkreślić, że wykonawca testamentu może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z zarządu spadkiem, jego zorganizowaną częścią lub oznaczonym składnikiem. Może również pozywać w sprawach o prawa należące do spadku i być pozwany w sprawach o długi spadkowe.
Jak stanowi art. 990 k.c. z ważnych powodów sąd może zwolnić wykonawcę testamentu. Do złożenia wniosku o zwolnienie wykonawcy testamentu uprawniona jest osoba zainteresowana, zaś rozstrzygnięcie wniosku nastąpi po wysłuchaniu wykonawcy testamentu. Wykonawca testamentu zwolniony z obowiązków powinien zwrócić zaświadczenie o swych uprawnieniach.