W ostatnim czasie w praktyce co raz częściej spotykam się z pytaniami klientów dotyczącymi rozrządzeń na wypadek śmierci. Moi klienci nie chcą pozostawiać losów swojego majątku po ich śmierci tylko i wyłącznie w rękach ustawodawcy. Zastanawiają się co mogą zrobić, aby zgromadzone przez nich, na przestrzeni całego życia, środki nie trafiły w ręce przypadkowych osób. Rodzinne relacje bardzo często są niezwykle skomplikowane, bywają sytuacje, w których dana osoba np. rodzic chce ustalić dziedziczenie w innych proporcjach, albo zapisać swój majątek osobom, z którymi nie łączą go więzy krwi. Wówczas powstaje pytanie, co zrobić gdy nie chcemy podporządkować się rozpisanemu w kodeksie cywilnym rodzajowi dziedziczenia?
Polski ustawodawca wyszedł naprzeciw takiej potrzebie w art. 941 kodeksu cywilnego, który stanowi, iż rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Wynika z tego, że testament jest jedyną prawnie dopuszczalną formą rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci, dotyczącą spadku jako całości praw i obowiązków. Spadkodawca może wedle własnego uznania i woli dokonać podziału swego majątku i dzięki swobodzie testowania powołać do spadku osoby, które chce, aby po nim dziedziczyły – przykładowo tylko niektórych swoich spadkobierców ustawowych, dalszych krewnych lub osoby z nim niespokrewnione.
Zgodnie z art. 942 k.c. testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Oznacza to, że oświadczenie woli na wypadek śmierci złożone wspólnie przez dwa i więcej podmiotów – np. małżonków czy konkubentów będzie nieważne.
Testament może sporządzić każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność testowania zgodnie z polskim prawem ma zatem osoba pełnoletnia albo która przed osiągnięciem pełnoletniości zawarła związek małżeński, nie jest ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie i nie został w stosunku do niej ustanowiony doradca tymczasowy w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.
Jako czynność prawna na wypadek śmierci testament wywołuje skutki prawne dopiero z chwilą śmierci spadkodawcy. Z uwagi na to, że oświadczenie spadkodawcy zawarte w testamencie nie wywiera żadnych skutków prawnych za jego życia, w każdej chwili można zmienić lub odwołać cały testament jak i zapisy poszczególnych jego postanowień.
Każdy z nas powinien rozważyć więc kwestię sporządzenia testamentu. W wielu sytuacjach pozwoli to na uniknięcie nieporozumień i kłótni po śmierci spadkodawcy, zwłaszcza, że jak pokazuje doświadczenie życiowe, dział spadku rzadko przebiega bezkonfliktowo.