Dziedziczenie ustawowe wchodzi w rachubę w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił testamentu.
W Polsce powołanie do spadku na mocy ustawy stanowi najczęstszy tytuł spadkobrania, pomimo faktu, że testamentowy tytuł powołania do dziedziczenia ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem z ustawy.
W przypadku dziedziczenia ustawowego, w art. od 931 do 935 Kodeksu cywilnego określony jest krąg spadkobierców ustawowych i kolejność powoływania ich do dziedziczenia. W literaturze i doktrynie wyróżnia się 5 klas spadkobierców, którym kolejno przypada majątek spadkodawcy:
- I klasa: zstępni i małżonek spadkodawcy
- II klasa: rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa i małżonek spadkodawcy
- III klasa: dziadkowie i ich zstępni w liniach bocznych
- IV klasa: pasierbowie
- V klasa: spadkobiercy konieczni.
Zgodnie z treścią art. 931 § 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek – dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Dodatkowo, jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych, przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Należy podkreślić, że takie rozwiązanie ustawowe ma zapewnić osobom najbliższym spadkodawcy otrzymanie największych korzyści z majątku spadkowego, z reguły bowiem przyczynili się oni bezpośrednio lub pośrednio do jego powstania lub powiększania
Jak wskazuje art. 932 k.c. w braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice, zaś w przypadku braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Wymaga podkreślenia, iż w sytuacji gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych, zaś gdyby którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
Regulacja art. 933 k.c. stanowi, iż udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W dalszej kolejności, w braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Kolejną klasę spadkobierców stanowią dziadkowie, których udział w spadku reguluje art. 934 k.c., według którego w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, a jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
Czwarta grupa spadkobierców opisana jest w art. 9341 k.c., który stanowi, iż w sytuacji gdy brak małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
Ostatni krąg podmiotów uprawnionych do dziedziczenia został uregulowany w art. 935 k.c. W wypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.